Ankiety i sondaże prowadzone w ostatnim czasie przez różne media w związku z protestami wobec planowanych zmian w sądownictwie dowodzą, że niestety znaczna część społeczeństwa nie orientuje się, czego tak naprawdę dotyczą przygotowywane ustawy oraz ta podpisana już przez prezydenta. Zanim zaczniemy mniej lub bardziej emocjonalnie udzielać się w dyskusjach, warto dowiedzieć się trochę na temat szczegółów proponowanych reform.
Ustawa z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw podpisana niedawno przez prezydenta Andrzeja Dudę zmierza do wzmocnienia nadzoru administracyjnego ministra sprawiedliwości nad działalnością sądów powszechnych. Przyznaje mu prawo powoływania i odwoływania prezesów i wiceprezesów sądów, jednak odwołanie prezesa będzie wymagało zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Negatywna opinia Rady co do jego odwołania będzie dla ministra wiążąca, jeżeli zostanie podjęta większością dwóch trzecich głosów.
Ponadto zmiany będą dotyczyć również:
- wprowadzenia nowego narzędzia nadzoru zewnętrznego i wewnętrznego nad działalnością administracyjną sądów w postaci oceny informacji rocznych składanych przez prezesów sądów wszystkich szczebli,
- ustalenia losowego przydziału spraw sędziom oraz równego obciążenia w sądzie sędziów sprawami w celu zapewnienia równego i sprawiedliwego obciążenia pracą kadry orzeczniczej sądów oraz zagwarantowania bezstronności stronom postępowań;
- doprecyzowania zasad składania przez sędziów i prokuratorów oświadczeń o stanie majątkowym, poszerzenia zakresu informacji zawartych w oświadczeniu, a także zobowiązania do składania oświadczeń o stanie majątkowym dyrektorów i zastępców dyrektorów sądów,
- wprowadzenia instytucji urlopu rehabilitacyjnego sędziego jako okresu, w którym możliwe będzie przywrócenie jego pełnej zdolności do pełnienia obowiązków służbowych po okresie nieobecności w pracy z powodu choroby lub utraty sił,
- zmiany przesłanek uprawniających do powołania na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego, nakierowanej na odejście od wymogu stażu zawodowego w sądzie okręgowym,
- umożliwienia przejścia w stan spoczynku przez kobiety będące sędziami w wieku odpowiadającym powszechnemu wiekowi emerytalnemu kobiet, to jest 60 lat,
- wprowadzenia instytucji koordynatorów do spraw współpracy międzynarodowej, prawa europejskiego i praw człowieka w sprawach cywilnych i karnych, w celu usprawnienia praktyki wymiany informacji i doświadczeń dotyczących współpracy międzynarodowej i praw człowieka,
- zwiększenia efektywności wykorzystywania środków gromadzonych w ramach świadczeń pieniężnych zasądzanych od sprawców przestępstw na fundusz celowy – Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej określony w ustawie;
- umożliwienia ministrowi sprawiedliwości wydania decyzji o przyznaniu Skarbowi Państwa uprawnień wynikających z autorskich praw majątkowych do programu komputerowego obsługującego sądowe systemy informatyczne, jeżeli zagrożona będzie sprawność lub ciągłość funkcjonowania systemu, a porozumienie w tym zakresie z osobą, której przysługują autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, napotka na przeszkody.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących wieku przechodzenia w stan spoczynku przez kobiety będące sędziami, które zaczną obowiązywać z dniem 1 października 2017 r.
Jak uzasadniał zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta RP – Paweł Mucha – podpisana przez prezydenta ustawa jest kluczem całej reformy. – To zasadnicza i najważniejsza dla reformy z punktu widzenia interesów obywateli, bardzo dobra ustawa przygotowana przez ministerstwo sprawiedliwości.